17 JUNE MUMTAZ MAHAL DIES DURING CHILDBIRTH

 જૂન 17 1631 - મુમતાઝ મહેલનું બાળજન્મ દરમિયાન મૃત્યુ

17મી જૂન 1631ના રોજ મુઘલ સમ્રાટ શાહજહાંની પ્રિય પત્ની મુમતાઝ મહેલ મધ્યપ્રદેશના બુરહાનપુરમાં તેમના ચૌદમા બાળકને જન્મ આપતી વખતે મૃત્યુ પામી હતી. તે પછી, શાહજહાંએ તેની પ્રિય પત્નીની યાદમાં તાજમહેલ બનાવવામાં વીસ વર્ષથી વધુ સમય પસાર કર્યો.

ત|જમહેલ "વિશ્વની નવી સાત અજાયબીઓ" પૈકીની એક તરીકે ઓળખાવા સિવાય કદાચ વિશ્વની સૌથી જાણીતી ઇમારત છે. આ ભવ્ય, સફેદ આરસપહાણની કબર મુઘલ સમ્રાટ શાહજહાં દ્વારા તેમની પત્ની અર્જુમન બાનુ (જેને મુમતાઝ મહેલ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે) માટે અંતિમ વિશ્રામ સ્થળ તરીકે બનાવવામાં આવી હતી, જેનું મૃત્યુ 17મી જૂન, 1631ના રોજ બાળજન્મ દરમિયાન થયું હતું.

મુમતાઝ મહેલનો જન્મ 6ઠ્ઠી એપ્રિલ, 1593ના રોજ આગરામાં અબ્દુલ હસન આસફ ખાન, એક પર્શિયન ઉમરાવને ત્યાં થયો હતો, જેણે મુમતાઝ મહેલને મહારાણી નૂરજહાંની ભત્રીજી અને બાદમાં તેમની વહુ બનાવી હતી. ચૌદ વર્ષની ઉંમરે, મુમતાઝ મહેલની સગાઈ પ્રિન્સ ખુર્રમ (શાહજહાં તરીકે પણ ઓળખાય છે) સાથે થઈ હતી, જે પ્રથમ નજરમાં જ તેના પ્રેમમાં પડી ગયા હતા. વર્ષ 1607 હતું. દંપતીએ લગ્ન કરવા માટે તેમની સગાઈ પછી પાંચ વર્ષ રાહ જોવી પડી હતી - તેમના લગ્નની તારીખ એક જ્યોતિષ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવી હતી, જે દંપતી માટે સુખી દાંપત્યજીવનની ખાતરી કરવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે. મુમતાઝ મહેલ અને શાહજહાં આખરે 1612 માં લગ્ન કર્યા અને તે તેમના જીવનનો પ્રેમ બની ગયો.

તેમના લગ્ન પછી, શાહજહાંએ તેની નવી પત્નીને મુમતાઝ મહેલનું બિરુદ આપ્યું જેનો અર્થ થાય છે "મહેલમાંથી પસંદ કરેલ એક". મુમતાઝ મહેલ સાથે લગ્ન કરતા પહેલા શાહજહાંને બે પત્નીઓ હતી. મુમતાઝ સાથે તેમના લગ્ન થયા ત્યારથી, જો કે, શાહજહાંએ તેમની અગાઉની પત્નીઓમાં ઓછો રસ દર્શાવ્યો હતો. શાહજહાંને મુમતાઝ મહેલ માટે ઊંડો પ્રેમ અને ખૂબ આદર હતો અને તેણે તેને પોતાનું સંપૂર્ણ, અવિભાજિત ધ્યાન આપ્યું.

મુમતાઝ મહેલ તેની સુંદરતા અને ગ્રેસ માટે જાણીતી હતી અને તે ઘણા કવિઓ અને લેખકો માટે પ્રેરણા સ્ત્રોત હતી જેમણે તેણીની સુંદર સુંદરતા અને વશીકરણ વિશે લખ્યું હતું. કેટલાંક કવિઓ તો ત્યાં સુધી કહે છે કે મુમતાઝની સુંદરતા એટલી મહાન હતી કે તેની હાજરીમાં ચંદ્રે પણ પોતાનો ચહેરો છુપાવી દીધો હતો. શાહજહાં અને મુમતાઝે ખૂબ જ પ્રેમાળ સંબંધો વહેંચ્યા હતા અને મુમતાઝ શાહજહાંની વિશ્વાસપાત્ર સાથી હતી, જેણે ઘણી બધી ગર્ભાવસ્થા હોવા છતાં, તેના લશ્કરી અભિયાનો દરમિયાન તેના પતિ સાથે દેશભરમાં પ્રવાસ કર્યો હતો. શાહજહાંને તેની પત્ની પર એટલો ઊંડો વિશ્વાસ હતો કે તેણે તેણીને તેની શાહી બેઠક - મુહર ઉઝાહ આપી.

ઐતિહાસિક રેકોર્ડમાં મુમતાઝ મહેલને એક મહિલા તરીકે દર્શાવવામાં આવી છે જેણે કોઈ રાજકીય મહત્વાકાંક્ષાને પોષી ન હતી, તેણીની કાકી અને સાસુ, મહારાણી નુરજહાંથી તીવ્ર વિપરીત, જેમણે અગાઉના શાસનને મજબૂત રીતે નિયંત્રિત કર્યું હતું. એક નમ્ર અને દયાળુ વ્યક્તિ, મુમતાઝ મહેલે ગરીબ અને લાચાર લોકોનું કામ હાથ ધર્યું. તેણીએ તેના પતિ શાહજહાંને તેની ગરીબ પ્રજાને મદદ કરવા વિનંતી કરી. મુમતાઝ મહેલને આર્કિટેક્ચરનો શોખ હતો અને તે આગ્રામાં નદી કિનારે આવેલા બગીચાની સંભાળ રાખવામાં ઘણો સમય પસાર કરતી હતી, તેણીને કોર્ટમાં લડાયક લડાઈ જોવાની પણ મજા આવતી હતી.

મુમતાઝ મહેલે શાહજહાંને ચૌદ બાળકોને જન્મ આપ્યો, જેમાં દારા શિકોહ, શાહ શુજા, રોશનારા બેગમ, જહાનઆરા બેગમ અને ઔરંગઝેબ જેવી લોકપ્રિય (અને ક્યારેક વિવાદાસ્પદ) ઐતિહાસિક હસ્તીઓનો સમાવેશ થાય છે.

મુમતાઝનું 17મી જૂન 1631ના રોજ બુરહાનપુર (હાલના મધ્ય પ્રદેશમાં)માં અવસાન થયું જ્યારે તેઓ તેમના ચૌદમા સંતાન, એક પુત્રી, ગૌહરા બેગમને જન્મ આપતા હતા. એવી દંતકથા છે કે જ્યારે તેણી મૃત્યુશય્યા પર હતી, ત્યારે મુમતાઝે શાહજહાંને તેણીને વિશ્વએ ક્યારેય જોયેલી સૌથી સુંદર કબર બનાવવા માટે કહ્યું હતું. મુમતાઝના મૃતદેહને શરૂઆતમાં ઝૈનાબાદ તરીકે ઓળખાતા અને તાપ્તી નદીના કિનારે સ્થિત બુરહાનપુરના એક દિવાલવાળા બગીચામાં દફનાવવામાં આવ્યો હતો.

શાહજહાં તેની પ્રિય પત્નીના મૃત્યુથી દેખીતી રીતે વિનાશક હતો અને અસ્વસ્થ હતો. એવું માનવામાં આવે છે કે શાહજહાં એક વર્ષ માટે એકાંત શોકમાં ગયો હતો અને જ્યારે તે પાછો ફર્યો ત્યારે તેના બધા વાળ સફેદ થઈ ગયા હતા અને તેનો ચહેરો ઉદાસીથી બરબાદ થઈ ગયો હતો. સમ્રાટની સૌથી મોટી અને સૌથી પ્રિય પુત્રી, જહાનઆરા બેગમે તેના પિતાને દુઃખના આ મુશ્કેલ તબક્કામાં મદદ કરી અને ધીમે ધીમે તેમને શોકના આ સમયગાળામાંથી બહાર કાઢ્યા. આ પછી, જહાનઆરા બેગમે શાહી દરબારમાં તેની માતા મુમતાઝ મહેલનું સ્થાન લીધું.

શાહજહાંએ ક્યારેય મુમતાઝને બુરહાનપુરમાં દફનાવવાનો ઈરાદો ન રાખ્યો હોવાથી, તેણે તેના મૃતદેહને 1631ના ડિસેમ્બરમાં બહાર કાઢ્યો હતો અને બાદશાહના પુત્ર, શાહ શુજા દ્વારા લઈ ગયેલા સુવર્ણ શબપેટીમાં તેને આગ્રા પરત લઈ જવામાં આવ્યો હતો. આગ્રામાં પાછા, મુમતાઝ મહેલના મૃતદેહને યમુના નદીના કિનારે એક નાનકડી ઈમારતમાં દફનાવવામાં આવ્યો અને શાહજહાંએ શાહી સમાધિનું આયોજન કરવાનું શરૂ કર્યું જે તે તેની મૃત પત્ની, તાજમહેલ માટે બનાવશે.

તાજમહેલનું બાંધકામ 1632 એડીમાં શરૂ થયું અને 1648 એડીમાં પૂર્ણ થયું. આગ્રા (ઉત્તર પ્રદેશ) માં, યમુના નદીના જમણા કિનારે સ્થિત, સફેદ આરસપહાણમાંથી બનેલી આ પ્રચંડ અને સુંદર કબર ભારતમાં મુઘલ સ્થાપત્યનો એક રત્ન છે અને તે સ્વર્ગમાં મુમતાઝના ઘરની શાહજહાંની દ્રષ્ટિ હોવાનું માનવામાં આવતું હતું. તાજમહેલનું સ્થાપત્ય ઇસ્લામિક, ભારતીય, ફારસી, ઓટ્ટોમન અને તુર્કીશ શૈલીના તત્વોને જોડે છે. તાજમહેલના મુખ્ય આર્કિટેક્ટ અહેમદ શાહ લાહૌરી હતા અને આ સ્મારકના નિર્માણ દરમિયાન હજારો કારીગરો અને કારીગરો કામે લાગ્યા હતા.